Słaby kontakt wzrokowy – co to oznacza?

Kontakt wzrokowy jest czymś co z jednej strony jest oczywiste i naturalne. Bo kiedy nasze oczy są sprawne to korzystamy z nich, ale także przez tę “oczywistość” czasami nie zwracamy na niego takiej uwagi. Kiedy rozmawiamy, gramy, spędzamy razem czas to nawiązujemy ten kontakt w sposób spontaniczny. Nie zastanawiamy się w trakcie: “czy teraz patrzeć?” “Na kogo patrzeć?” “Jak długo patrzeć?” Jednakże zdarzają się sytuacje, gdzie ten kontakt nas martwi. Dlatego dzisiaj poświęcimy chwilę na to, by zastanowić się: jaką rolę pełni kontakt wzrokowy? Kiedy oczekujemy go od dziecka i co może wpływać na utrudnione nawiązywanie kontaktu wzrokowego przez dziecko. Co oznacza pojęcie słaby kontakt wzrokowy?

Jaką rolę pełni kontakt wzrokowy?

W trakcie aktywności społecznych, np. rozmowy otrzymujemy od naszego rozmówcy informacje drogą werbalną. Sporo informacji niesie też kanał niewerbalny (mimika, gesty, kontakt wzrokowy). Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego z rozmówcą umożliwia uczestniczenie aktywne w rozmowie, dzielenie uwagi na rozmówcy ale także interpretowanie przekazu czy rozpoznawanie emocji z mimiki twarzy.

Dzieci już w niemowlęctwie szczególną uwagę poświęcają twarzy i oczom. Dzieci chętniej spoglądają na ludzkie twarze i dłużej się na nich skupiają w porównaniu do innych obiektów. Jest to pewnego rodzaju przygotowanie i ćwiczenie nawiązywania prostych relacji społecznych z wykorzystaniem kontaktu wzrokowego, mimiki i wokalizacji (dźwięki wydawane przez dzieci nie będące słowami). 

Co wpływa na słaby kontakt wzrokowy u dziecka?

Możemy wyróżnić kilka czynników, które będą wpływały na osłabienie kontaktu wzrokowego u dziecka. Choć większość rodziców zestresowanych zubożonym kontaktem wzrokowym u dziecka znajdzie gotową diagnozę w wyszukiwarce… To należy uspokoić, że nie każdy osłabiony kontakt wzrokowy oznacza całościowe zaburzenia rozwoju. To co może wpływać na nawiązywanie go to:

Mała liczba doświadczeń

Czasami zdarza się tak, że dorośli mają również osłabiony ten kontakt i w relacji z dzieckiem, dużo rzadziej go nawiązują. Takie dziecko rozwijając się nie zwraca takiej uwagi na ten kontakt, bo w powtarzających się kontaktach z rodzicami jest on znikomy. Dlatego takie dzieci mogą mieć bardziej “rozlatany kontakt wzrokowy” lub mamy wrażenie, że patrzą na nas bardzo długo i intensywnie.

Nakłanianie i strofowanie

Ale patrz mi w oczy, jak do Ciebie mówię to patrz mi w oczy – gdy dziecko w sytuacji nawiązywania kontaktu wzrokowego, albo nawet zaraz przed, jest upominane, strofowane to wtedy ten kontakt może być nawiązywany w sposób wymuszony. Dlatego w innych sytuacjach dziecko może unikać albo redukować liczbę wymiany spojrzeń.

Stres i silny lęk

Dzieci szczególnie lękowe mogą nie chcieć patrzeć komuś w oczy z lęku. Silny stres także będzie tym co hamuje i uniemożliwia nawiązywanie i utrzymywanie adekwatnego kontaktu wzrokowego.

Trudności w obszarze sensorycznym

Czasami u podłoża trudności z nawiązywaniem kontaktu wzrokowego leżą zaburzenia lub nieprawidłowości w odbiorze i przetwarzaniu bodźców sensorycznych. Dzieci mogą pomijać bodźce wzrokowe albo unikać silnych bodźców (jasne światło za twarzą) co my widzimy jako osłabiony kontakt wzrokowy.

Całościowe zaburzenia rozwoju

Nie da się zaprzeczyć, że w przypadku tych zaburzeń – osłabiony, wybiórczy lub brak kontaktu wzrokowego są jednym z objawów. Jednakże oprócz kontaktu wzrokowego należy uwzględnić w procesie konsultacji czy diagnozy szereg innych zachowań. Dlatego odradzam (!) stawiania autodiagnoz z internetu” na podstawie jednego objawu.

Skonsultuj się z lekarzem!

Kontakt wzrokowy jest czymś czego nie uczymy się w sposób “szkolny”. Jest to pewne zachowanie w które wyposażyła nas natura, dlatego jest czymś czego oczekujemy od dziecka w trakcie rozwoju. Oczywiście jakość, jak i umiejętność nawiązywania tego kontaktu wzrokowego będzie różna… ale będzie. Dlatego jeżeli rodzice czy opiekunowie widzą, że u dziecka coś się z tym kontaktem dzieje nie tak, albo go w ogóle nie ma – należy skonsultować się ze specjalistą (psychiatra, psycholog, terapeuta SI, pedagog).